W stwierdzeniu „świat się zmienia” nie ma niczego odkrywczego. Naturalny proces. Oczywista oczywistość – by powołać się na „klasyka”. Świat się zmienia „na naszych oczach”. Rzadziej słyszymy trochę filozoficzne: zmieniamy się (bez pewności, że na lepsze). Ja jednak pozostanę przy świecie, który, czy chcemy, czy nie chcemy, staje się globalną wioską i zmienia się…
Jak zmienia się Nepal? Bardzo wyraźnie widać to w stolicy tego himalajskiego kraju, gdzie w okresie ostatnich sześciu dekad, w wyniku szybkiego wzrostu liczby mieszkańców oraz ich aktywności, nastąpiła gwałtowna urbanizacja Doliny Katmandu. Wystarczy spojrzeć na te dwa zdjęcia [i]:
W mniejszym stopniu zmienia się nepalski interior. A konkretniej dolina Mustangu. Tutaj pokażę dwie panoramy:
Wędrując w 2023 roku doliną Mustangu obserwowałem postępujący proces budowy dróg (ich brak spowalnia rozwój gospodarczy regionu), który spowoduje otwarcie dawnego szlaku pielgrzymów i kupców dla backpakersów, licznych turystów i nowych mieszkańców. W konsekwencji postępują zmiany kulturowe. Tradycyjny tybetański Mustang powoli odchodzi do historii. Wspomniałem o tych zmianach w reportażu opublikowanym rok temu w styczniowo-lutowym dwumiesięczniku „Echo Limanowskie” nr 352-353.
“Echo Limanowskie”, styczeń-luty 2024, nr 352-353
Dodam, że w grudniu 2023 roku ten reportaż ukazał się na mojej stronie domowej w języku angielskim pt. NEPAL – trekking in the land of eight-thousanders.
A co poza Nepalem. Żyjąc przez siedem dekad z hasłami na transparentach „Nigdy więcej wojny” mamy od 24 lutego 2022 roku krwawą wojnę w Ukrainie. I co? Będziemy obchodzili trzecią rocznicę jej rozpoczęcia, bo sprawiedliwego zakończenia zbrojnej napaści Rosji nie widać. W 2000 roku, kończąc dla „Echa Limanowskiego” reportaż z wyprawy do Izraela i na Synaj, napisałem: … Z podróży przywożę ogromną ilość wrażeń, setki zdjęć, wiele pamiątek. Czego nie wiozę – świętego spokoju. Brak go nawet, a może w szczególności w Ziemi Świętej. Dzisiaj w regionie bliskowschodnim toczy się regularna wojna. Gruzja, która przez ostatnie lata była liderem wśród krajów idących w stronę liberalnych demokracji (od 2023 r. kraj był zespolony z UE) w 2024 roku, dzięki „Gruzińskiemu Marzeniu” (?!), jest na kursie wyjścia z grupy państw demokratycznych. W USA w wyborach 5 listopada 2024 r. Donald Trump, reprezentant Partii Republikańskiej, pokonał kandydatkę Demokratów – Kamalę Harris i odzyskał Biały Dom. Wygrał znaczącą przewagą głosów elektorskich (najlepszy z najlepszych?) i blisko pięciomilionową w powszechnym głosowaniu. Teraz wielu obserwatorów zadaje sobie pytanie: jest to zwycięstwo demokracji, czy światowej oligarchii? O ich zdziwieniu pierwszymi wypowiedziami/decyzjami prezydenta nie wspominam. Zapamiętałem jednak telewizyjną wypowiedź jednej z kobiet, zapytanej w przedwyborczym sondażu ulicznym, co sądzi o kandydacie Republikanów. Padła krótka odpowiedź: panie redaktorze – to zły człowiek i wstyd dla Ameryki.
Punktów zapalnych społecznie i politycznie jest na świecie znacznie więcej. Przykładowo, bardzo niestabilna jest sytuacja we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga. Dzisiaj trudno byłoby zdecydować się na przyrodniczą wyprawę do sąsiedniej Rwandy. A do Iranu, kraju zapowiadających się kilkanaście lat temu dobrych zmian?
Warszawa, 23 lutego 2025 r.
PS. Historia dzieje się… w Waszyngtonie i w Polsce. Mój Ojciec interesował się bieżącą polityką. W latach 60. XX wieku często w godzinach wieczorno-nocnych skrzeczał i trzeszczał nasz radioodbiornik, gdy Tata nasłuchiwał zagłuszanych polskich audycji Głosu Ameryki. Był to głos nadziei z wolnego demokratycznego świata. Tata niekiedy mówił, że chyba nie doczeka upadku socjalizmu w Polsce. W sumie doczekał, bo zmarł 25 stycznia 1991 roku, ale wolnością się już nie nacieszył… Z kolei ja nie sądziłem, że doczekam czasów, gdy z Waszyngtonu, który w obliczu wojny w Ukrainie zaprzeczył istnieniu reaganowskiego „Imperium Zła”, będą docierać głosy budzące oburzenie i strach.
Warszawa, 3 marca 2025 r.
[i] Shyam Ch. & Hu H. (2025): Investigation of roadside soil properties in urban areas of Kathmandu Valley. Principles of Soil Diagnostic Techniques. WUT, Warszawa.